مسوولیت قراردادی پزشك در برابر بیمار

مسوولیت قراردادی پزشك در برابر بیمار

حقوق بیمار
رابطه سببیت و تمیز سبب
مسوولیت قراردادی پزشک
مسؤولیت مبتنی بر تقصیر
مسوولیت پزشک در برابر بیمار
مسوولیت قراردادی پزشك در برابر بیمار
دانلود پایان نامه رشته حقوق خصوصی

رفتن به سایت اصلی

دانلود پایان نامه رشته حقوق خصوصی

مسوولیت قراردادی پزشك در برابر بیمار

*قابل ذکر است این رساله مربوط به آقای سیاوش شجاع‌پوریان از اهواز میباشد و با اجازه ایشان در سایت قرار گرفته است.

چكیده

تعهداتی كه پزشك در درمان بیمار دارد، اعم از این كه با رضایت بیمار یا بدون رضایت او شروع به درمان او نماید، یكسان است و میزان خسارت قابل جبران نیز در هر دو صورت، بطور مقطوع در قانون مجازات اسلامی تعیین شده است، لذا تعیین نهائی قرار‌دادی یا قهری بودن مسؤولیت پزشك مشكل است. تأكید قانونگذار بر ضرورت حصول رضایت بیمار در مشروعیت اعمال پزشكی و پیش بینی شرط برائت، نظریه قرار‌دادی بودن مسؤولیت پزشك را تقویت می‌نماید و تعهدات قانونی و حرفه‌ای پزشك به عنوان تعهدات قانونی مترتب بر قرار‌داد بحساب می‌آیند. 

رابطه پزشك و بیمار، قرار‌داد خصوصی موضوع ماده 10 قانون مدنی است و با در نظر گرفتن طبیعت خاص خود تابع شرائط عمومی صحت قرار‌داد‌ها است. پزشك به موجب قرار‌داد مذكور متعهد به درمان بیمار می‌گردد و در راه رسیدن به شفای بیمار، با رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی و آگاه نمودن بیمار از آثار و نتایج معالجه تلاش می‌نماید. بدست نیامدن نتیجه مطلوب، فی نفسه دلالتی بر نقض قرار‌داد و تحقق مسؤولیت پزشك ندارد و باید تقصیر پزشك ثابت گردد (مسؤولیت مبتنی بر تقصیر). 

قانونگذار بنا به مصالحی، صرف ورود خسارت به بیمار را اماره تقصیر ومسؤولیت پزشك قرار‌داد (ماده 319 قانون مجازات اسلامی) و پزشك برای رهائی از مسؤولیت باید عدم تقصیر خود و به طریق اولویت قطع رابطه سببیت را ثابت نماید. برای تعدیل مسؤولیت مفروض پزشك درماده 322 همان قانون، اجازه داده شده است كه پزشك قبل از شروع به درمان از بیمار تحصیل برائت نماید. شرط برائت باعث معافیت پزشك از مسؤولیت ناشی از تقصیر خود نمی‌گردد و فقط اماره تقصیر وفرض مسؤولیتی را كه از ماده 319 استنباط گردید تا حد «مسؤولیت مبتنی بر تقصیر» تقلیل می‌دهد. 

بدین ترتیب نه مسؤولیت پزشك مسوولتی مطلق و بدون تقصیر است و نه شرط برائت رافع تقصیرات پزشك در درمان است. 

کلمات کلیدی:

تعهد و مسولیت

حقوق بیمار

رابطه سببیت و تمیز سبب

مسوولیت قراردادی پزشک

مسؤولیت مبتنی بر تقصیر

مسوولیت پزشک در برابر بیمار

مقدمه

پزشكی در بین مشاغل و حرفه‌‌های انسانی، جایگاه خاصی داشته است و با هاله‌ای از احترام و تقدیر كه زمانی به تقدیس نیز می‌رسید، بر‌خوردار بوده است. زیرا این حرفه با جسم بشری و برای كم كردن درد و بیماری آن ارتباط دارد. پزشك تنها انسانی است كه با اراده خود به وی اجازه می‌دهیم كه با گران‌ترین شی وجودی ما یعنی؛ سلامتی بدنی و روحی ما تماس داشته باشد. به همین دلیل عجیب نیست كه حرفه پزشكی ارتباط زیادی با دین داشته باشد و همسان علم خدا‌شناسی باشد. در زمانهای قدیم به پزشك كاهن گفته می‌شد و بیمار بهبودی خود را در كنیسه جستجو می‌كرد كه كاهن افسونگر با خواندن ورد و جادو تلاش می‌كرد تا خشم خدایان را  كه علت بیماری می‌دانستند فرو نشاند. در نتیجه همین قداست و راز آلودگی حرفه پزشكی، رابطه پزشك و بیمار رابطه‌ای برابر نبوده است؛ پزشك اراده‌ای مقتدرانه و آمرانه داشت و مسؤولیت جایی نداشت و بیمار تسلیم محض و اطاعت كور كورانه.

با این همه، ‌فاصله بین پزشك و بیمار، سابقاً كمتر بوده است و حتی تا نیمه قرن نوزدهم، بیمار همان اندازه از بیماری خود می‌دانست كه پزشك بدان آگاهی داشت؛ پزشك از طریق بعضی دارو‌های ساده تلاش می‌كرد تا از شدت برخی از بیمار‌یها مثل سرفه كردن و دل پیچه بكاهد، ولی در بیشتر حالات قادر به جلوگیری از پیشرفت طبیعی بیماری نبوده است. بیمار‌یهای ساده خود‌بخود به سبب قدرت جسمی بشر برای پیروزی بر آن بهبودی می‌یافت و بیمار‌یهای خطر‌ناك بیمار را از پا‌ در می‌آورد، بدون اینكه پزشك بتواند كمكی به بیمار نماید.

امورزه از افسونگری و غیبگوئی، در عمل چیزی برای پزشكان باقی نمانده است. در مقابل، علم پزشكی به دستاورد‌های عظیمی رسیده است، به گونه‌ای كه می‌توان گفت ظرف سی سال اخیر معادل سی قرن گذشته پیشرفت نموده است؛ امكانات و تجهیزات پیچیده و دارو‌ها و تركیبات شیمیائی، علم پزشكی را تبدیل به معجزه نموده است. به گونه‌ای كه شاید بتوان گفت در آن امر محالی وجود ندارد. بسیاری از بیمار‌یهای لاعلاج سابق، مثل طاعون و وبا و بیمار‌یهای قلب و مغز و سرطان كه روز‌گاری نسل بشر را كشتار می‌نمود با استفاده از دستاور‌د‌های علمی جدید پزشكی به راحتی درمان می‌گردد. 

با این همه حرفه پزشكی هرگز خالی از خطا نبوده و نیست و بسیاری از روشهای درمانی و دارو‌های تولیدی كه مورد استفاده پزشكان قرار می‌گیرد موجب افزایش تهدید سلامتی  جسمی بیماران  گردیده است و پیشرفت علوم پزشكی هم قربانیانی بجا می‌گذارد. مداخلات غیر درمانی، مثل عملهای سقط جنین غیر درمانی، جراحی‌های زیبائی، ساختن اعضای مصنوعی بدن و عملیات باروری پزشكی و آزمایشگاهی و تجربیات انسانی هم به حوزه فعالیت علوم پزشكی رخنه نموده است. 

فهرست مطالب

چكیده 8

مقدمه 9

1- تبیین موضوع 9

2- سؤالات اصلی تحقیق 12

3- فرضیه‌های تحقیق 12

4-ضرورت و هدف تحقیق 13

5- پیشینه تحقیق 14

6- روش تحقیق 14

7- تقسیمات 15

فصل اول : كلیات 16

گفتار اول : نظریه مسؤولیت قهری 34

گفتار دوم : نظریه مسؤولیت قراردادی 38

مبحث سوم: انتخاب و جمع میان مسؤولیت قراردادی و قهری پزشك 47

فصل دوم : قرارداد پزشكی 52

ب : اعلام اراده 59

1-  رضایت مكتوب 59

ج : توافق دو اراده 62

1- اراده بیمار 62

1- عقد اجاره اشخاص 95

2- قرارداد كار و یا قرارداد مقاطعه كاری 98

گفتار دوم: خصوصیات قرارداد پزشكی 105

الف: شخصی بودن 105

ب: لازم بودن نسبت به پزشك 106

ج : مستمر بودن 106

د : معاوضی بودن 107

هـ : عهدی بودن 108

و : رضایی بودن 108

ز : مرتبط بودن با نظم عمومی 108

ح : انسانی بودن 109

فصل سوم : تعهدات قراردادی پزشك 110

گفتار اول- قاعده كلی: تعهد به وسیله 112

گفتار دوم- استثنائات قاعده: حالات تعهد به نتیجه 117

الف: انتقال خون 117

ب: اعضای مصنوعی 119

ج : آزمایشات پزشكی 121

د : جراحی زیبایی 123

هـ: بیهوشی 127

و: تضمین سلامتی بیمار 130

گفتار سوم: تحلیل تعهد پزشك در قانون مجازات اسلامی 133

مبحث دوم : تعهد به ادامه درمان 136

گفتار اول: تبیین تعهد به ادامه درمان 136

گفتار دوم: اسباب معافیت از تعهد 139

الف : اقاله 139

ب : قوه قاهره 140

ج : دعوت از پزشك دیگر 140

د : عدم توانایی و تخصص 141

هـ : عدم اجرای تعهدات از سوی بیمار 142

و : با اطلاع بیمار و اطمینان از امكان درمان توسط پزشك دیگر 142

مبحث سوم: داشتن مهارت و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی 143

گفتار اول: داشتن مهارت و قابلیت علمی 143

گفتاردوم: رعایت موازین علمی و فنی 148

گفتار سوم: رعایت نظامات دولتی 155

الف: عدم تحمیل مخارج غیرضروری به بیماران 156

ب : رعایت تعرفه‌‌های خدمات درمانی 156

ج : عدم دریافت مبلغی زائد بر وجوه دریافتی موسسات درمانی 157

هـ : درج مشخصات و طرز استعمال دارو در نسخه 158

مبحث چهارم: تعهد به آگاه نمودن بیمار 160

گفتار اول : رضایت آگاهانه 161

گفتار دوم : آگاه سازی در مراحل مختلف درمان 167

الف : آگاه نمودن به تشخیص بیماری 167

ب : آگاه نمودن به معالجه 169

ج : آگاه نمودن به مسائل بعداز معالجه 172

گفتار سوم : محدوده تعهد بر آگاه سازی 174

الف : معیار آگاه سازی 174

1 – معیار جامعه متخصصین «معیار طبابت حرفه‌ای» 174

2– معیار فرد معقول 175

3 : معیار فردی یا معیار بیمار مدار 175

ب : درجات آگاه سازی 178

1- شرایط ایجاد حالت اورژانس 187

الف: وجود سر 194

ب: شخصیت مرتكب 194

ج : افشای سر 195

گفتار دوم: مواردی كه افشای سر جایز است 196

و : حالت انتخاب پزشك توسط بیمارستان دولتی 218

گفتار دوم: عدم اجرای تعهد (خطای پزشكی) 220

الف : لزوم تقصیر پزشك 220

ب : مسؤولیت پزشك در حقوق موضوعه ایران 231

ج : مفهوم و علل خطای پزشكی 241

د : معیار خطای پزشكی 243

1- معیار شخصی 244

2- معیار نوعی 245

2-1- رعایت برخی از شرائط داخلی 246

2-2- رعایت شرائط خارجی (زمان و مكان) 248

هـ : درجه خطای پزشكی 252

مبحث دوم: ورود خسارت 258

گفتار اول: اقسام خسارت 259

ب : خسارت معنوی 266

گفتار دوم : شرایط خسارت قابل مطالبه 269

الف: مسلم بودن خسارت 269

ب: مستقیم بودن خسارت 276

ج : جبران نشدن خسارت 277

د: قابل پیش‌بینی بودن خسارت 283

مبحث سوم : رابطه سببیت 285

گفتار اول: مفهوم رابطه سببیت و تمیز سبب در تعدد اسباب 286

الف: مفهوم رابطه سببیت 286

1- نظریه برابری اسباب و شرایط 291

2- نظریه سبب مقدم در تاثیر 291

3- نظریه سبب متعارف 293

گفتار دوم : تأثیر اسباب خارجی بر مسؤولیت پزشك 294

الف : قوه قاهره 294

ب : تقصیر زیان دیده ( بیمار ) 299

مبحث چهارم: شرط عدم مسؤولیت قرار‌دادی (شرط برائت) 319

نظریات مطرح شده در دو گفتار مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد: 319

گفتار اول : نظریه شرط عدم مسؤولیت (معافیت از تقصیر) 320

گفتار دوم: نظریه شرط عدم مسؤولیت (جابجائی بار دلیل) 324

نتایج 334

پیشنهادها 339

فهرست منابع 344

1- منابع فارسی 344

2- منابع عربی 353

الف – كتابهای عربی فقهی 353

ب – كتابهای عربی حقوقی 355

منابع انگلیسی 357

Physician’s contractual responsibity toward patient 359

Abstract 359

Siavash Shojaporyan 359